-فهرست

درباره فصلنامه‌های نقد کتاب

الف) اهداف

ب) روند شکل‌گیری

ج) ساختار کلی

د) تدوین شیوه‌نامه

و) راه‌اندازی مجموعه سایت‌های فصلنامه‌ها

هـ) برنامه توسعه‌ای

درباره فصلنامه‌های نقد کتاب

موضوع کتاب و کتابخوانی و ارتقای جایگاه و نقش‌آفرینی آن در جامعه، به شدت با موضوع «نقد» و «نقادی» گره خورده است؛ در واقع بدون حضور فعال منتقدان کتاب و نقد کتاب‌های منتشرشده در کشور، انتظار ارتقای وضعیت کتاب در کشور، انتظار بیهوده‌ای است. موسسه خانه کتاب، بر اساس بررسی‌های کارشناسانه و اظهارنظر صاحب‌نظران، دریافت که موضوع نقد کتاب، از اولویت‌هایی است که به طور جدی باید به آن پرداخته شود؛ حوزه نقد کتاب در کشور، هیچگاه جدی گرفته نشده و همواره فقط به عنوان موضوعی فرعی در نشریات و فضای فرهنگی کشور مورد توجه قرار گرفته است بر این اساس، مؤسسه خانه کتاب با توجه به نقش و جایگاه خود در موضوع مدیریت کتاب و همچنین به عنوان یکی از نهادهای تأثیرگذار در ارتقای جایگاه کتاب و فرهنگ کتاب‌خوانی، بر آن شد تا تهیه و انتشار نشریاتی با موضوع تخصصی نقد کتاب را بر اساس اصول نقد و مبتنی بر اخلاق نقد در دستور کار خود قرار دهد؛ بدین ترتیب، از نیمه دوم سال 1393، انتشار مجموعه فصلنامه‌های تخصصی نقد کتاب در 13 عنوان آغاز شد.

الف) اهداف

ـ کمک به ارتقای وضعیت کیفی و کمی کتاب‌ها از طریق بررسی و نقد آنها

ـ تقویت حوزه نقد تخصصی کتاب در رشته‌ها و حوزه‌های گوناگون

ـ جلب مشارکت و همکاری نخبگان و اندیشمندان در نقد کتاب

ـ تقویت فرهنگ نقد و نقادی در فضای فرهنگی کشور

ـ ایجاد فضایی مناسب برای علاقه‌مندان به حوزه نقد کتاب (به عنوان نویسنده یا خواننده)

روند شکل‌گیری

تا اواسط سال 1393، موسسه خانه کتاب، به مدت 16 سال، مجموعه ماهنامه‌های کتاب را در 9 موضوع کلی منتشر می‌کرد؛ این ماهنامه‌ها عبارت بود از:

1. کتاب ماه کلیات

2. کتاب ماه دین

3. کتاب ماه علوم اجتماعی

4. کتاب ماه علوم و فنون

5. کتاب ماه هنر

6. کتاب ماه ادبیات

7. کتاب ماه کودک و نوجوان

8. کتاب ماه تاریخ و جغرافیا

9. کتاب ماه فلسفه

با تکیه بر چنین تجربه ارزشمندی، مؤسسه خانه کتاب با هدف تقویت حوزه نقد، به طور کاملاً تخصصی و حرفه‌ای، در مهرماه 1393 مطابق اهداف تعیین‌شده و مبتنی بر یک شیوه‌نامه جدید، انتشار فصلنامه‌های تخصص نقد کتاب را در 13 عنوان جایگزین انتشار مجلات کتاب ماه کرد. این عنوان عبارت بود از:

1. فصلنامه نقد کتاب علوم محض و کاربردی

2. فصلنامه نقد کتاب فقه و حقوق

3. فصلنامه نقد کتاب قرآن و حدیث

4. فصلنامه نقد کتاب کلام، فلسفه و عرفان

5. فصلنامه نقد کتاب کودک و نوجوان

6. فصلنامه نقد کتاب میراث

7. فصلنامه نقد کتاب هنر

8. فصلنامه نقد کتاب اخلاق، علوم تربیتی و روان‌شناسی

9. فصلنامه نقد کتاب اطلاع‌رسانی و ارتباطات

10. فصلنامه نقد کتاب ایران و اسلام

11. فصلنامه نقد کتاب تاریخ

12. فصلنامه نقد کتاب ادبیات

13. فصلنامه نقد کتاب علوم اجتماعی

در این تغییر و تحولات، عنوان‌های فقه و حقوق، قرآن و حدیث، میراث، اخلاق، علوم تربیتی و روان‌شناسی و ایران و اسلام به عنوان‌های مجموعه ماهنامه‌هایی که پیش از این با عنوان کتاب ماه منتشر می‌شد افزوده شد.

در این میان، فصلنامه نقد کتاب ایران و اسلام کتاب‌هایی را که به زبان غیرفارسی منتشر می‌شود نقد و بررسی می‌کند.

ج) ساختار کلی

اجزای هر فصلنامه عبارت است:

1. مدیرعامل (مدیر مسئول)؛ مدیرعامل یا مدیرمسئول مجموعه فصلنامه‌ها، مدیرعامل خانه کتاب است؛

در تابستان 1394، بنا بر مصوبه هیئت‌مدیره خانه کتاب، مقرر شد برای هر فصلنامه، یک مدیرمسئول معرفی شود.

2. سردبیر؛ که مسئولیت تهیه محتوای هر فصلنامه و نظارت و پیگیری‌های لازم تا مرحله انتشار هر فصلنامه را انجام دهد.

3. مدیر داخلی؛ که زیر نظر سردبیر و مدیرمسئول، امور اجرایی فصلنامه‌ها، نمونه‌خوانی، هماهنگی‌ها و پیگیری‌های لازم را بر عهده دارد.

4. بخش ویراستاری و نمونه‌خوانی؛ ویراستاری و نمونه‌خوانی به دو شکل انجام خواهد شد:

الف) یا سردبیر ویراستار معرفی خواهد کرد و ویراستار با سردبیر در ارتباط خواهد بود؛

ب) ویراستاری توسط بخش ویراستاری و نمونه‌خوانی فصلنامه‌ها به طور متمرکز انجام خواهد شد.

5. بخش مدیریت نشریات؛ که بر حسن انتشار فصلنامه‌ها در موعد مقرر نظارت می‌کند و همچنین مسئولیت حل و فصل مشکلات اجرایی فصلنامه‌ها، پرداخت‌ها و هماهنگی برگزاری جلسات و پیگیری‌های لازم را بر عهده دارد؛

6. بخش هماهنگی و پیگیری؛ مسئولیت نظارت بر فعالیت مدیران داخلی، پیگیری و ساماندهی نیازها و پرداخت‌های ملی هر فصلنامه را بر عهده دارد؛

7. دبیر شورای سردبیری و ناظر؛ تشکیل جلسات سیاست‌گذاری کلان فصلنامه‌ها و در عین حال، نظارت بر حسن انتشار مجموعه را بر عهده دارد؛

8. صفحه‌آرایی و انتشار؛ صفحه‌آرایی و امور مربوط به چاپ فصلنامه‌ها در این بخش، پیگیری و انجام می‌شود.

با تصویب عنوان و موضوع فعالیت هر فصلنامه سردبیران و مدیران داخلی هر یک تعیین شدند.

بر این اساس، در نیمه دوم سال 1393، سردبیران اعضای هیئت علمی فصلنامه خود را معرفی کردند. در گام بعدی برای هر فصلنامه، یک مدیر داخلی مشخص شد؛ به خواست سردبیر و نظارت مدیر داخلی، خرید کتاب نیز انجام شد. در وهله نخست تلاش بر این بود که ناشران نیز در فرایند نقد کتاب مشارکت داده شوند لذا پیشنهاد داده شد حتی‌المقدور کتاب‌هایی که قرار است نقد شود، توسط ناشران به فصلنامه‌های مربوط هدیه شود تا هم مشارکت ناشران را به همراه داشته باشد و هم هزینه‌های خرید کتاب را تقلیل دهد. در غیر این صورت مقرر شد کتاب مورد نظر سردبیر با هزینه مؤسسه خریدار شود. طبق نظر سردبیر کتاب برای نقد و تحلیل به منتقدی صاحب‌نظر ارسال می‌شود. مدیران داخلی هر فصلنامه تا مرحله دریافت نقد کار را پیگیری می‌کنند و روند آن را به اطلاع سردبیر می‌رسانند. پس از دریافت نقدها، برای ویرایش به ویراستارانی خبره و کاردان داده می‌شود تا متنی هرچه سالم‌تر و پیراسته‌تر در اختیار خوانندگان قرار گیرد.

پس از گذراندن مراحل فنی در بهمن 1393 نخستین شماره فصلنامه‌ها منتشر شد.

د) تدوین شیوه‌نامه

در بدو راه‌اندازی فصلنامه‌ها، با هدف استانداردسازی وضعیت نشر فصلنامه‌ها، پس از بررسی‌های کارشناسی و رایزنی‌های لازم، شیوه‌نامه‌ای مقدماتی تهیه شد؛ اهداف این شیوه‌نامه عبارت بود از:

ـ تعیین بخش‌های محتوایی گوناگونی که می‌تواند در فصلنامه‌های تخصصی نقد وجود داشته باشد؛

ـ تعیین حداقل‌ها و حداکثرها در هر بخش؛ حجم هر مقاله، حداقل و حداکثر محتوای هر بخش؛

ـ تعریف و شفاف‌سازی فرآیندهای تهیه و انتشار

ـ ارائه جدول زمان‌بندی فصلنامه‌ها

این شیوه‌نامه در تیرماه 1394، مورد بازنگری قرار گرفت و ویراست جدید آن در جلسه شورای سردبیران، ارائه و پیشنهادات مطرح شده، بررسی و اعمال شد.

و) راه‌اندازی مجموعه سایت‌های فصلنامه‌ها

بر اساس اهداف زیر، برای هر یک از فصلنامه‌های تخصصی نقد کتاب، از مهرماه سال 1393 سایت ویژه‌ای طراحی و راه‌اندازی شد:

1. تقویت موضوع نقد کتاب در فضای مجازی (انتشار مقالات تخصصی نقد کتاب در فضا مجازی)

2. توسعه فضای ارتباطی با مخاطبان از طریق سایت (دریافت انتقادات و پیشنهادات، انتشار مقالات نقد، دریافت مقالات نقد کتاب از مخاطبان)

3. تسریع ارتباط با نویسندگان فصلنامه (مقرر شد، نویسندگان، مقالات خود را از طریق سایت فصلنامه برای فصلنامه ارسال کنند

4. امکان فروش هر فصلنامه از طریق سایت همان فصلنامه

مدیریت سایت هر فصلنامه بر عهده مدیر داخلی و سردبیر همان فصلنامه است.

هـ) برنامه توسعه‌ای

در برنامه‌های توسعه‌ای فصلنامه‌های تخصصی نقد، طبق بررسی‌های انجام‌شده، باید راه‌اندازی فصلنامه‌های زیر در دستور کار قرار گیرد:

ـ فصلنامه تخصصی نقد کتاب معماری و شهرسازی

ـ فصلنامه تخصصی نقد کتاب علوم سیاسی و روابط بین‌الملل

زیرا پرداختن به کتاب‌هایی که در این حوزه‌ها قرار دارند، در فصلنامه‌های فعلی ممکن نیست.